شبکه علم و دین بصیرت جویان
پرسش:
منظور این که خدا قرآن را در شب قدر نازل کرد، چیست مگر نه اینکه قرآن آیه به آیه به پیامبر وحی شده است؟
پاسخ:
بطور کلی قرآن در دو مرحله بر پیامبر(ص) نازل گردید. یکی به صورت یک جا و دفعی که تمام قرآن به صورت اجمالی بر قلب پیامبر(ص) نازل شد که در ماه مبارک رمضان بود. “شهر رمضان الّذی أُنزل فیه القرءان” (۱۸۵/بقره) و دیگری نزول تدریجی و تفصیلی، که طی ۲۳ سال آیات قرآن از ابتدا تا انتها در زمانها و مکانهای مختلف بر پیامبراکرم‌نازل شد. سوره‌های قرآن برخلاف کتاب‌های آسمانی قبل که یک باره نازل می‌شدند، به صورت تدریجی در طول دوران رسالت به اقتضای پیشرفت نهضت اسلام و نیازهای عینی جامعه کامل گردید. که برخی از حکمت‌های آن عبارتند از: ۱- اقتضای قانون تعلیم و تربیت و آمادگی مردم؛ قرآن می‌فرماید: “و قرءاناً فرقنَه لتقرأه علی الناس علی‌َ مُکث”؛ (۱) و قرآنی که آن را بخش بخش نازل کردیم تا آن را با تأنی و آرامی بر مردم بخوانی ۲- پایداری و تقویت روحی و تثبیت قلب پیامبر(ص) قرآن می‌فرماید: “و قال الذین کفروا لولا نُزّل علیه القرءان جمله وَحده کذَلک لنثبّت به فؤادک و رتّلنَه ترتیلاً”؛ (۲) و کسانی که کافر شدند، گفتند: “چرا قرآن یکجا بر او نازل نشده است؟” این گونه ما آن را به تدریج نازل کردیم تا قلبت را به وسیله آن استوار گردانیم، و آن را به آرامی [بر تو] خواندیم. با توجه به دشواریها و سرسختی‌ها و لجاجت‌هایی که سر راه پیامبر(ص) در راستای هدایت مردم به وجود می‌آمد و کار را بر حضرت دشوار می‌نمود، نزول دوباره و ارتباط پیوسته با وحی قلب پاک حضرت را تسلی داده و اطمینان خاطر او را فراهم و تقویت روحیه می‌نمود. ۳- اظهار عظمت و حقانیت قرآن: با توجه به این که قرآن بر مخاطبانی نازل شد که هم نقّاد و سخن‌سنج و هم متعصب و لجوج بودند؛ با این همه، عظمت قرآن آن قدر خیره کننده بود که با هر نزول، دلهای سخت را نرم و شکوفا می‌کرد و گاه به مناسبت‌های مختلف تحدی مکرر در همانندسازی قرآن (۳۴/طور) و یا با عرضه معارف بیکران، افشای رازهای پنهان و… روز بروز بر عظمت آن می‌افزود (۳) درباره نزول دفعی لازم ذکر است، دانشمندانی که به این امر معتقدند، برخی می‌گویند قرآن دفعه در ماه مبارک رمضان از پیشگاه الهی در لوح محفوظ به “بیت المعمور” در آسمان چهارم نازل شد و عده‌ای مانند علامه طباطبایی می‌فرمایند در ابتدای امر حقیقت بسیط و روح کلی قرآن، از لوح محفوظ به صورت دفعی بر جان و روان پیامبر اکرم تجلی نمود. بار دیگر همان حقایق پس از تفصیل و پذیرش کامل الفاظ و واژگان در ظرف مدت رسالت نبوی، متناسب با نیازهای هدایتی امت در جایگاه مناسب بر پیامبر نازل گردید تا به مردم ابلاغ نمایند. در این زمینه ایشان به آیاتی همچون: (قیامت، ۱۶ ـ ۱۷)، (طه،۱۱۴)، (زخرف، ۳ـ۴) و… استناد می‌کنند (۴) جهت اطلاع بیشتر از نظرات مفسران در این زمینه بحث نزول دفعی و نزول تدریجی قرآن را از تفسیر نمونه ملاحظه فرمایید .
منابع
۱ . اسراء، ۱۰۶.
۲ . فرقان، ۳۲.
- علامه طباطبایی، المیزان، مؤسسه اعلمی للمطبوعات ،ج ۲، ص ۱۶؛ محمدباقر سعیدی روشن، علوم قرآن، نشر مؤسسه آموزشی پژوهشی امام‌خمینی، ص ۱۳۸ – ۱۴۶.
- سعیدی روشن، علوم قرآنی، مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی،ص ۱۴۰.
منبع : جستجو گر اسلامی جواب
