ویژه ها

عقلانیت در مکتب امام

مقدمه :

آن چه در پیش روی دارید مطلبی است به نقل از شماره ۵۰۳ هفته نامه صبح صادق که در این آدرس موجود است و از آن منتشر می شود.

 11356696_446277805532929_1604430506_n

در این باب باید گفت که مقوله عقلانیت و راسیونالیسم، از جمله مفاهیمی است که در دوران جدید غرب و بعد از رنسانس دستخوش تغییر مفهومی گردید. غرب مدعی است که با توجه به بازتعریف عقل توانست از «عصر تاریکی» که با حاکمیت مسیحیت و کلیسا در قرون وسطی مقارن بود، بگذرد و راه توسعه و پیشرفت را در «عصر روشنگری» بیابد. عقلی خودبنیاد و بی نیاز و منقطع از راهنمایی ها و هدایت وحی که گزاره هایی متفاوت و متعارض با گزاره های دینی را احصا می کند.

هر چند این «عقل خودبنیاد» در عمل به «عقل ابزاری» مبدل گردید که در خدمت اهوای بشر قرار گرفته و تأمین کننده منافع مادی انسان غربی شد، به طوری که محصول آن استعمار و غارت سرزمین ها و استحمار و استثمار ملتها در آفریقا و آسیا و آمریکا و آغاز دو جنگ جهانی خانمان سوز اول و دوم و قتل ده ها میلیونی توده های مردم در آغاز قرن بیستم بود، اما آنچه در آموزه های دینی و به طور مشخص در مکتب و گفتمان حضرت امام(ره) مورد تأکید و توجه می باشد، عقلی است که نه تنها در برابر وحی قرار ندارد بلکه با هدایت و راهنمایی وحی مسیر حق و هدایت را می یابد. در گفتمان حضرت امام(ره) عقل موجودی است که «ما عبد به الرحمان»[۱] است و راه و رسم سعادت و زندگی را مبتنی بر راهنمایی های آسمانی ترسیم می کند. این عقل متصل به وحی ضمن توجه و تأیید گزاره های دینی، در فهم این گزاره ها نیز به کار می آید و خود حافظی است برای جلوگیری از تحریف و ایجاد مصونیت در آموزه های دینی.

همین تفاوت در شناخت عقل و تعریف مفهوم عقلانیت، در حوزه های مختلف سیاسی نیز دو مدل متفاوت تصمیم گیری و رفتار سیاسی را ترسیم کرده است که از دکترین و گزاره های متفاوت و گاه متعارضی برخوردارند. این تفاوت را در نوع تصمیم گیری ها و رفتار سیاسی حضرت امام(ره) و روشنفکران و جریان های سیاسی که خود را منتقد و مخالف جریان خط امام تعریف می کردند، می توان مشاهده نمود. رهبر معظم انقلاب اسلامی در سخنرانی اخیرشان نمونه هایی از گزاره های منطقی برخاسته از عقلانیت در گفتمان امام(ره) در حوزه سیاست را بر می شمارند که شاید مخالفان ایشان از فهم و هضم آن ناتوان بودند. این نمونه ها عبارتند از:

– گزینش مردم سالاری برای نظام سیاسی کشور

– بی اعتمادی به دشمن، و سرسختی و عدم انعطاف در مقابله با دشمن مهاجم

– تزریق روح اعتماد به نفس و خوداتکایی در ملت ایران (نهادینه کردن شعار «ما می توانیم» در اعماق جان ملت

– تفهیم این حقیقت که مردم صاحب و مالک این کشورند– تدوین قانون اساسی به دست خبرگان منتخب ملت

مبتنی بر منطق حضرت امام(ره): «ما در جنگ برای یک لحظه هم نادم و پشیمان از عملکرد خود نیستیم. راستی مگر فراموش کرده ایم که ما برای ادای تکلیف جنگیده ایم و نتیجه فرع آن بوده است».

بر اساس همین عقلانیت است که بزرگمرد زمانه این چنین جسورانه به قدرت ها و ابرقدرت ها و نوکران آنان اطمینان می دهد که: «اگر خمینی یکه و تنها هم بماند به راه خود که راه مبارزه با کفر و ظلم و شرک و بت پرستی است ادامه می دهد»!

آموزه های مکتب حضرت روح الله(ره) ما را بدینجا رهنمون می سازد که: «شعار «نه شرقی و نه غربی» ما، شعار اصولی انقلاب اسلامی در جهان گرسنگان و مستضعفین بوده… و کسی گمان نکند که این شعار، شعار مقطعی است که این سیاست، ملاک عمل ابدی مردم ما و جمهوری اسلامی ما و همه مسلمانان سرتاسر عالم است.»

مبتنی بر منطق پیر جماران: «آنها که تصور می کنند مبارزه در راه استقلال و آزادی مستضعفین و محرومان جهان با سرمایه داری و رفاه طلبی منافات ندارد با الفبای مبارزه بیگانه اند… و تنها آنهایی تا آخر خط با ما هستند که درد فقر و محرومیت و استضعاف را چشیده باشند.»

حضرت امام(ره) در اواخر عمر شریف شان با خاطری نگران! این چنین به گزاره های «عقل منفعت طلب» می تازند: «ترس من این است که تحلیلگران امروز، ده سال دیگر بر کرسی قضاوت بنشینند و بگویند که باید دید فتوای اسلامی و حکم اعدام سلمان رشدی مطابق اصول و قوانین دیپلماسی بوده است یا خیر؟ و نتیجه گیری کنند که چون بیان حکم خدا آثار و تبعاتی داشته است و بازار مشترک و کشورهای غربی علیه ما موضع گرفته اند، پس باید خامی نکنیم و از کنار اهانت کنندگان به مقام مقدس پیامبر(ص) و اسلام و مکتب بگذریم!»

نمونه های متعدد دیگری از گزاره های عقلانی گفتمان امام را در حوزه سیاست می توان برشمرد که در این مختصر نمی گنجد. سخن آخر آنکه قرار گرفتن در گفتمان حضرت امام(ره) پیش شرط فهم صحیح گزاره هایی است که در قالب توصیه ها و رهنمودها از این حکیم بزرگ انقلاب اسلامی به جای مانده است؛ منطقی که به طور آشکار فراتر از منطق سیاسی مکاتب غیرالهی قرار می گیرد و فهم دکترین سیاسی حضرت امام(ره) را برای استراتژیست ها و کارشناسان سیاسی غربی ناممکن می سازد

[۱]  عقل آن چیزی است که بدان خداوند بندگی می شود . حدیث امام صادق (ع)

منتشر شده در شماره سوم نشریه

جوابی بنویسید

ایمیل شما نشر نخواهد شدخانه های ضروری نشانه گذاری شده است. *

*

You cannot copy content of this page