ویژه ها
نگاهی به ارتباط مبانی فقهی – فلسفی امام خمینی و انقلاب اسلامی

نگاهی به ارتباط مبانی فقهی – فلسفی امام خمینی و انقلاب اسلامی

امام خمینی (ره) به مثابه یک فقیه زمان شناس است که چون زمان گذر کند بهتر به شخصیت وی پی خواهند برد. امام خامنه ای دیدگاه فقهی حضرت امام (ره) را چنین بیان می دارند:

«  پاسداری و دیده‏بانیِ حرکت کلی نظام به سمت هدفهای آرمانی و عالی‏اش، مهم‏ترین و اساسی‏ترین نقش ولایت فقیه است. امام بزرگوار این نقش را از متن فقه سیاسی اسلام و از متن دین فهمید و استنباط کرد؛ همچنان که در طول تاریخ شیعه و تاریخ فقه شیعی در تمام ادوار، فقهای ما این را از دین فهمیدند و شناختند و به آن اذعان کردند. البته فقها برای تحقق آن فرصت پیدا نکردند، اما این را جزو مسلّمات فقه اسلام شناختند و دانستند؛ و همین‏طور هم هست. » [۱] نظام فقهی امام خمینی بر مبنای اسلام حکومتی است و این مبنا بر گرفته از نظام انسان شناسی ایشان می باشد. در حقیقت ، ایشان بستر جامعه و حکومت را بستری مناسب برای تعالی جامعه و اجرای احکام اجتماعی فقه می داند و گویی احکام سیاسی و حکومتی اسلام از اهمیتی والاتر نسبت به دیگر احکام فردی برای ایشان برخوردار می باشد. ارتباط این نظام فقهی با نظام انسان شناسی الهی مبتنی بر فلسفه ملاصدرا در امام امت (ره) در این است که : « امام خمینی (ره ) برای رسیدن به هدف متعالی و مقام خلافت الاهی، موانع رشد و شکوفایی فطرت و معنویت را کنار می زند و سعی میکند در عینیت جامعه، نقش آفرینی های بنیادین انسان کامل را نشان دهد ؛ و بر همین مبنا، با ورود به عالم سیاست با پرچم عزّت مسلمین، زمینه زندگی با اراده و اختیار را فراهم می نماید. چنانکه گفتیم ، امام (ره) با تبیین ساحات وجودی انسان، به حقیقت الهی، جبروتی و ، ملکوتی او اشاره کرده (موسوی خمینی،۱۳۷۸؛ ج۱۳؛ ۴۳۱-۴۳۲)و  بر اساس تعالیم دینی و آموزه های فلسفی خویش، آن را به نوعی با آیات و روایات سازگار کرده است . ایشان ، به دلیل برخورداری انسان از آزادی و قوه ناطقه و عقل، ادراکات انسان را تقریباً نامتناهی خوانده و به تبع آن، اهداف و غایات ادراکات انسان را بی حد و مرز و خارج از بیان تصور کرده است:

« انسان مثل حیوانات نیست که یک حد حیوانی داشته باشد و تمام بشود. انسان یک حد مافوق حیوانی، مافوق عقل دارد تا برسد به مقامی که نمیتوانیم از آن تعبیر کنیم. (موسوی خمینی، ۱۳۷۸،ج۴؛۱۸۶)

 تفاوت عمده و ویژگی منحصر به فرد امام خمینی نسبت به پیروان ملاصدر ا آن است که ایشان توانست نظریه های ملاصدرا در مورد انسان را در مقام عمل تحقّق و عینیت بخشد ؛ و حتی حرکت سیاسی خود را به عنوان مقدمه ای برای تربیت انسان و ایجاد محیطی امن برای پرورش او آغاز کند. در این خصوص، رویکرد فرهنگی ایشان در روند شکل گیری، تثبیت و تداوم انقلاب اسلامی، یکی از دلایل مشهود این مدعاست. حتّی در نگاه مقایسه ای به امام خمینی و ملاصدرا، روشن است که ملاصدرا در مباحث حکمت عملی، به روش های خودسازی و زیست اخلاقی اشاره کرده است؛ در حالی که امام، در تمام آثار خود، حتی گاهی بدون طرح مبانی و مقدمات، برای شکوفا شدن استعدادهای انسانی و تحقق بخشی به آنها برنامه ریزی کرده است. »

[۱]  ۱۳۸۳/۰۳/۱۴

این مطلب در نشریه راه امام شماره اول انتشار شده است

جوابی بنویسید

ایمیل شما نشر نخواهد شدخانه های ضروری نشانه گذاری شده است. *

*

You cannot copy content of this page